Memleket hasreti, nostalji ve özlemin bir karışımı olan “hiraeth”, geri dönmeyecek şekilde kaybolan bir şey yüzünden kalpte oluşan histir. BBC yazarlarından Lily Crossley-Baxter aktarıyor.
Bir Instagram hikayesinde çok iyi tanıdığım küçük bir liman beliriyor, tanıdık Arnavut kaldırımlı sokakları ve mavi gökyüzüyle beni şaşırttı. Burası Galler: İçinde büyüdüğüm ve öğleden sonraları Porthmadog’daki o liman kıyısında yengeç avlamakla geçirdiğim anılara ev sahipliği yapan ülke. Kuzeyde uzun kumul yürüyüşleri, batı kıyısı ve denizin kaçınılmaz kokusu.
Hiraeth: Kalbimdeki His
Neredeyse 6.000 mil uzakta, son altı yıldır evim olan Japonya’da, anıların dalgası azalıyor ve içimde derin bir özlem yatıyor. İki yaz önce güzel bir bahçede uzun bir öğle yemeğinin yankıları ile çocukluk anıları birbirine dolanıyor. Ayaklarımın altında ıslak çimen ve uzaktaki dağlar. Kalbimdeki his Galce’de hiraeth olarak bilinir.
Hiraeth genellikle İngilizce’de nostaljiye veya Portekizce’de saudade’ye benzetilir. Ayrıca Alman sehnsucht konseptiyle aynı nitelikleri paylaşır, ancak hiçbiri tam olarak eşleşmez. Memleket hasreti, nostalji ve özlem unsurlarını birleştirir. Bununla birlikte, telafi edilemez bir kaybın ince bir kabulüdür. Asla yeniden yaratılamayacak benzersiz bir yer, zaman ve insan karışımı.
Şu anda Trelew, Patagonya’da çalışan bir Galce dil görevlisi var. Marian Brosschot. O, “Geri dönemeyeceğiniz bir insan, bir yer veya zaman için bir tür özlem. Bir tür ulaılamaz özlem.” diye açıklıyor.
Uzun anlamına gelen “hir” ve üzüntü veya keder anlamına gelen “aeth” kelimelerinin birleşimi olan hiraeth’in harfi harfine çevirisi bir miktar iç görü sunar. Ancak terimin karmaşık nüansını aktarmada başarısız olur.
Sioned Davies, Cardiff Üniversitesi Galce Okulu’nun önceki başkanıdır. O da bu konuda, “Hiraeth, çok fazla kültürel imaya sahip olduğu için çevrilmesi imkansız olan bir terim.” dedi.
Bu kelime genellikle derin bir acıyla bağlantılıdır. Hatta ilk Galce kayıtlarında da yer alır. Çağlar boyunca şairler için sabit bir ağırlık olmuştur. Hen Penillion olarak bilinen erken Galce ayetlerinde de şöyle görmek mümkündür:
Bilinmeyen bir şair, kalbini kıran ve onun uyuyamamasına sebep olan bu “zalim hiraeth” için yalvarır. Kederle dolu bu kelimeyi; genellikle bir vatan, dil veya geleneklerin kaybına bir övgü olarak görürler. Fakat aynı zamanda onların hayatta kalmasının anahtarı olarak da hizmet edebilir.
Hazin Bir Dönem Ve Hiraeth
Bu kayıpları pekiştiren hayati bir dönem, Gal kimliğinin ortadan kalkmasıyla başlamıştı. Ardından 19. Yüzyılda oldukça romantik bir ortaçağ Gal kültürünün yeniden hayat bulmasıyla devam etmişti. İngiliz yönetiminin saldırısına uğrayan Galler, 1847’de kısa süre sonra Mavi Kitapların İhaneti olarak bilinen bir eğitim raporunun yayınlanmasının ardından damga yedi.
Galler’i ahlaksız, cahil ve eski bir dile sahip olduğu için kınayan rapor, yalnızca İngiltere’nin Galler hakkındaki düşüncelerini değil, aynı zamanda önümüzdeki yıllarda Galler’in kendi düşüncelerini de derinden etkiledi. Galce’ye, etkili bir İngiliz şairi önerdiği yeni ve daha hoş bir kimlikle yeni bir anlam kazandırdı.
Dr. Marion Loeffler, Kelt dehasını “Özellikle yönetmekten, pratik düşünmekten veya yabancı toprakları fethetmekten aciz. Duygusal, kadınsı, sanatsal olarak yetenekli Keltin İngiliz imparatorluk kavramı” diye açıkladı.
Ayrıca Cardiff Üniversitesi’nde bir Galli tarih okuyucusu genel olarak, Galler’in saygıdeğer olsa da zirvelerini çoktan geride bırakan bir medeniyet olarak kabul gördüğünü söyledi.
Romantik bir geçmişi yüceltirken aynı zamanda bütün bir kültürü parçalayan İngilizler, Gal kimliğini melankolik, ilerici olmayan Kelt’inkiyle değiştirmeyi başardılar.
Yoğun bir biçimde kaybettikleri her şey için Hiraeth, kaçınılmaz bir tepkiydi.
Tehdit altındaki kültürlerini ve dillerini korumak için bir fırsat arayan birçoğu, diğer yerleşim yerlerinin yanı sıra Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika’ya giden küçük ama istikrarlı Galli göçmenler hattına katıldı. Birçok yerleşim bölgesi kurulurken, en belirginlerinden biri Patagonya’nın Chubut bölgesindeki Y Wladfa’ydı (Galce olan bu kelime “Koloni” anlamına gelir). Bu yerleşim, ekonomik fırsat için veya dini zulümden kaçmak için olmadığından özellikle şaşırtıcıydı. Y Wladfa, Gal kültürünü ve dilini korumaya yönelik basit bir arzuyla harekete geçmişti.
Bu, Galler’in yüksek “geri göç” oranını, yani göçmenlerin anavatanlarına dönüşünü açıklamada bir yol olabilir. 1870-1914 yılları arasında Galli göçmenlerin yaklaşık %40’ı geri döndü. Hatta bu rakam İngiltere’nin geri kalanından önemli ölçüde daha yüksektir.
Hiraeth’in Etkileyiciliği
Yine evden uzakta olan Cardiff merkezli, Kamerun doğumlu şair Eric Ngalle Charles, Galler kıyılarını terk edenlerin kalpler hakkında bir fikir veriyor. “Sürgün yaşamış olanlar imkansız bir yuva özlemi kavramıyla bir hayli içli dışlıydı. Lakin kendini böyle bir duyguyu anlayan bir ülkede bulmak ayrı bir rahatlık sağlıyordu. Hiraeth unutmayacağınızı umarak sürekli kafanızda çaldığınız müziktir. Ayrıca her zaman geri döndüğünüz rahat bir yerdir.” dedi.
Şiir aracılığıyla hiraeth’in anlamını anadili Bakweri’den benzer bir kelime olan erzolirzoli ile birlikte, her iki küçük ulusun şiirlerinden oluşan bir derlemede araştırıyor. Charles, Galler dilinin ve geçmişle güçlü başlarının günümüzde Galler’de devam eden hiraeth varlığının anahtar? olduğuna inanıyor.
Davies, Mabinogi olarak bildiğimiz ortaçağ Gal hikayelerinde uzmanlaştı. “Galler’de nereye giderseniz gidin, toprakla bağlantılı hikayeler vardır.” diyor.
Galler kolayca dönebileceğiniz bir yer olsa da, istediğim şeyin liman kenarı ya da güzel manzaralar olmadığını biliyorum. Evet ailem orada değil ve arkadaşlarım dağılmış durumda. Fakat yine de olmak istediğim yerde olacak şekilde, benzersiz bir evde olma duygusu harika olurdu. Öğle yemeğinde bir arkadaşıma telefon ettim. Tanıdık sesi ve hikayeleri insanın içindeki özlemi yatıştırıyor.
Sitemizde her hafta Türkiye’den farklı doğal güzellikler, bisiklet, kamp alanları, seyahat, seyahat haberleri ve birçok içerik yayınlıyoruz. Hatta sitemize kayıt olarak yazılarımızdan anında haberdar olabilirsiniz. Görüş ve önerilerinizi sosyal medya hesaplarımızdan bize bildirebilirsiniz.