Afrika’nın en kalabalık ülkesi olan Nijerya kültürel bir yarış merkezidir. Peki bu ulusun kıyasıya rekabet içgüdüsünün arkasındaki sır nedir? BBC yazarı Billy ROSE aktarıyor.
AFRİKA DEVİ NİJERYA
Aslında, her koşulda mükemmelleşmek Nijerya ruhuna o kadar derinden yerleşmiştir ki, ülkenin resmi olmayan sloganı “Naija no dey carry last” yani “Nijerya asla sonuncu olmaz” sözüdür.
Bu kazanan zihniyet hem yurt içinde hem de yurt dışında kendini gösteriyor. Nijerya, Afrika’nın en kalabalık ülkesidir. Bloomberg’e göre kıtanın en büyük ekonomisine sahip olan Nijerya, meşhur sobrieti (takma adı) “Afrika Devi”ni de bu özelliğiyle kazanmıştır. Nijeryalı olan başarının ışıltılı örneklerine edebiyat dünyasında, uluslararası müzik listelerinde ve diasporalarda (kopuk ve azınlık olarak yaşayan gruplarda) rastlayabilirsiniz.
Lagosyalı süperstar Wizkid, Drake ile birlikte One Dance şarkısıyla Billboard Hot 100 listesinde zirveye yerleşti ve Londra’daki Royal Albert Hall’da kapalı gişe bir gösteriyi yöneten ilk Afrobeats sanatçısı oldu. Nijerya, Afrika’nın Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Chimamanda Ngozi Adichie’ye ve ilk siyah Afrikalı oyun yazarı Wole Soyinka’ya da ev sahipliği yapıyor. Nijeryalı Chimamanda Ngozi Adichie’nin Sarı Güneş’in Yarısı adlı romanı, geçtiğimiz günlerde, son 25 yılda Kadın Kurgu Ödülü’nü kazanan en iyi kitap seçildi. Göç Politikası Enstitüsü’ne göre, 25 yaş üstü Nijeryalı-Amerikalıların % 61’i yüksek lisans derecesine sahip ve bu da onları ABD’deki en “başarılı” etnik gruplardan biri yapıyor. Nijerya, son beş Dünya İngiliz Scrabble Oyuncuları Birliği Şampiyonasından üçünü kazandı.
Nijerya: Başarı Burada İçgüdüsel Olarak Gelişiyor
Başarılı olmaya ve ilerlemeye dair olan bu içgüdü, dışarıdan pek fark edilemese de ne arayacağını bilen gezginlerin ilerlemeye çalışan Nijeryalılara tanık olmaları için sayısız fırsatı vardır.
Nijerya’nın dört bir yanında, gelecek vadeden Scrabble şampiyonları sade salonlarda, palmiye şarabı restoranlarında ve insanların evlerinde pratik yapıyor. Bu entelektüel oyun artık Nijerya hükümeti tarafından resmi bir spor olarak sınıflandırılıyor.
Abuja’nın hareketli Wuse Pazarı’nda yürüdüğünüzde kaçınılmaz olarak tüccarlarla kendi dillerinde ve 370’den fazla kabilenin 500 farklı konuşma dilinde pazarlık yapmaya çalışarak en iyi fiyatları yakalamak isteyen akıllı alıcılarla karşılaşacaksınız. Bu küçük bir iş değildir.
Peki, bu “Nijerya asla son gelmez” zihniyetinin arkasında ne var? Nijeryalı çocuklardan daha erken yaşlarda yüksek başarılar bekleniyor. İyi bir şekilde evlenmeleri, birden çok derece biriktirmeleri ve yaşlılıkta anne babalarına bakacak kadar para kazanmaları öğretiliyor.
İlk doğan, bu beklentilerin yükünü taşır ve ideal olarak küçük kardeşleri de desteklemelidir. Sanatta “geleneksel olmayan” kariyerlere karşı, doktor, avukat ya da mühendis gibi saygın unvanlar sunan karlı meslekler lehine birçok uyarı var.
Ninniler ve folklor ile birlikte ebeveynlerinin sıkıntılarıyla ilgili hikayelerden oluşan bir diyetle büyüyorlar; Biafran iç savaşından, askeri diktatörlükten ya da 1960’ta bağımsızlıklarını kazanmadan önce, İngilizler iktidardayken işlerin ne kadar karmaşık olduğuna dair hikayeler…
New York’taki Columbia Üniversitesi’nde Lagos doğumlu mimar, sanatçı, geliştirici ve eğitimci olan Victor Body-Lawson, “Nijerya kültüründe çocukların her yönde ebeveynlerinden daha iyi olmasını gerektiren doğal bir unsur var” dedi. “Sonuç olarak, ebeveynler çocuklarını zorluyor, onları başarmaya teşvik ediyor ve çocuklara bu kültürel inanç aşılanmış oluyor. “
Nijerya kolektivist bir toplum olarak kabul edilir. Başarı peşinde koşan bireyler, ailenin veya kabilenin refahına, gururuna ve refahına sadık demektir. Bu nedenle bireyler, başarısızlığa veya pervasızlığa bağlı utançtan kaçınmaya son derece teşvik edilirler. Daha doğrusu, milli marşları bile “büyük yükseklere” ulaşma sözü ve “kahramanlarımızın emeği asla boşa gitmeyecek” gibi sert bir hatırlatma içeriyor.
ROSIE BELL VE NİJERYA
Başkanlarla düzenli olarak yemek yiyen Nijeryalı bir diplomatın kızı olarak yaşayacak çok şeyim vardı.
Oturma odasında asılı olan Babam ve Nelson Mandela’nın fotoğrafı, bizden neyin beklendiğini hatırlatmak için daima karşımızdaydı. Namibya, Hollanda ve Nijerya arasında yaşayan peripatetik (gezgin) bir yetiştirilme tarzımız vardı, ancak mükemmel olma ihtiyacımı uyandıran çocukluk yıllarımdı.
İlkokuldan itibaren bütün Nijeryalı çocuklar, her ders için ve genel olarak her okul yılının sonunda birinciden sonuncuya doğru sıralanır. Nijerya’ya taşındığımızda, 7 yaşındaki akranlarım zaten periyodik cetveli biliyorlardı ve müfredat dışı etkinlikler, okul sonrası okuma ve kiliseyle dolu programları vardı.
İngilizce, Nijerya’daki resmi dildir ve yabancı aksanı yüksek öğrenim, zenginlik ve genel başarıyı ifade eder. Bu nedenle, birçok Nijeryalı, daha “sofistike” görünmek için aksan geçişiyle uğraşıyor. Biz buna “fonetik üfleme” veya “fonetik” diyoruz ve bu İngiliz olmayan karışık bir transatlantik aksan, Amerikalı veya herhangi bir Nijeryalı grubun temsilcisi. Ama ilginç bir şekilde, bu aksansızlık, dünyanın herhangi bir yerinde de bir Nijeryalıyı işaret ediyor.
Bi keresinde Lahey’de tanıştığım genç bir adam, arkadaşımla farklı bir tınıyla tatlı konuşmaya çalıştı ve bu sayede anında bir hemşerim olduğunu anladım. Nereli olduğunu sorduğumda “Pennsylvania, Amerika Birleşik Devletleri” dedi.
Ona inanmayan gözlerle baktım ve Nijerya’nın hangi bölgesinden olduğunu sordum. “Ogun State” diye kıkırdadı.
Nijerya Aksan Simyası Ve Sosyal Hareketlilik
Bu aksan simyası, sosyal hareketlilikle tamamen bağlantılıdır. Kız kardeşim yurtdışında 15 yıl geçirdikten sonra Nijerya’ya döndüğünde, eski sınıf arkadaşlarının çoğu, ülkeyi terk etmemiş olmalarına rağmen onunla “Amerikan aksanıyla” konuştu.
Nijerya’daki gezginler için, mağazalar, restoranlar ve barlardaki personeller; giysilerinizi, tonlamanızı ve oyinbo (Kafkasyalı veya Afrikalı olmayan bir kişilere söylenir) olup olmadığınızı değerlendirdikten sonra sizinle nasıl konuşacaklarını ayarlayacaklardır. Bu yanlış vurguyu ulusal haber yayınlarında ve filmlerde de duyabilirsiniz.
Sosyal hareketlilik, Zenginlik ve “bir şeyi yapmak” da Nollywood filmlerinde yaygın olan temalardır. (Nollywood ve Bollywood, yerel sinemaların sobriquetleri yani takma adlarıdır. Örneğin Nijerya’nınkine Nollywood ve Mumbai’ninkine de Bollywood denmiştir.) Nijerya’nın film endüstrisi 2009’da Hollywood’u geride bıraktı ve şu anda Bollywood’un ardından dünyanın en büyük ikinci film endüstrisi. Her hafta yaklaşık 50 film çekiyor. Nollywood’un bugüne kadarki en yüksek hasılat yapan filmi, bir romantik film olan The Wedding Party. Uygun bir varis ile sosyal sınıfının altındaki bir kadın arasındaki çalkantılı birliği tasvir eden damadın zengin annesi havalı bir yabancı aksan kullanırken, gelinin ebeveynleri yerli diller arasında gidip gelir. Yıpranmış bir düğün planlayıcısı da yarı İngiliz aksanı kullanır, ancak iyi olduğunda Yoruba ve Pidgin İngilizcesine geri döner.
Bu sınırsız arzunun merkezinde Nijeryalıların saygı görmeye büyük değer verdikleri gerçeği yatmaktadır; kararlı, çalışkan, statü odaklı ve rekabetçidirler. Mücadele edilecek 195 milyondan fazla Nijeryalıyı arkasına alarak kolları sıvayan bir zihniyet kesinlikle avantajlıdır.
Nijeryalıların birden fazla işte çalışması, yiyecek ya da kıyafet satan bir yan acentelerinin olması nadir değildir. Nijeryalılar, resmi olmayan ortamlarda bile kendilerini mesleki unvanlarını kullanarak tanıtırlar. Kendilerini uygun bir şekilde selamlamayanları da mutlu bir şekilde kınarlar. Hiçbir koşulda bir yaşlıyı yalnızca adıyla çağırmamalısınız.
Onların “yaş arkadaşı” olmadığınız ve onları tanıyorsanız onlara “Teyze” veya “Amca” demeniz gerektiği size hatırlatılacak; yoksa “efendim” veya “hanımefendi” demeniz için uyarılacaksınız.
NİJERYA BAŞARI İHTİYACI
Güç, başarı ve bağlantılar sadece birer zevk değil, Nijerya’daki günlük yaşam için de bir şekilde gereklidir.
Bir banka veznedarını görmek bile, bankada çalışan ve her gittiğinizde “kısa çizgi” (bir hediye veya rüşvet) ile “halletmeniz” gereken birini tanımanızı gerektirir, bu nedenle gezginler için otel, ev sahibi veya herhangi bir yerel arkadaş, süreci kolaylaştıracaktır. Sadece halkın arasında idare etmek için bile “birisi” veya “birinin çocuğu” olmalısınız.
Kansas Üniversitesi’nde Afrika Dijital Beşeri Bilimler bölümünde yardımcı doçent olan Dr. James Yeku, Nijeryalıların zorluklardan beslendiğine inanıyor ve “Altyapısal güvencesizliği anlayan Nijeryalılar dünyadaki en girişimci insanlardan bazılarıdır ve çalışmalarının başarısını göstermek, alaka düzeyini kanıtlamanın bir yoludur. ” diyor.
Yeku, Nijeryalıların başarıyı insanların sahip oldukları ve sahip oldukları şey için gösterebilecekleri ile tanımladığını söylüyor. Nijerya’daki bir oturma odasına davet edildiyseniz, büyük olasılıkla ev başkanlarının gerçek dışı yaptırılmış bir portresini göreceksiniz. Nijerya’da sokakta bir tanıdıkla tanıştığınızda, son zamanlardaki başarılar, yüksek puanlar ve yurtdışı gezileriyle ilgili masallarla şenlenmeyi bekleyebilirsiniz.
Nijeryalı bir metin yazarı olan Kimberly Ihekwoaba’ya göre, ülkenin rekabetçi çizgisi ve başarma eğiliminin dezavantajları var.
“Ortalama bir Nijeryalı çalışkandır ancak olumsuz yanı, insanlar arasındaki sürekli bir karşılaştırma halidir. Durum göreceli olduğu için her zaman daha parlak ve daha iyi olacaktır.” dedi.
İyimserlik Başarıyı Korur
Eğitimsel ve profesyonel olarak başarılı olma dürtüsü, Nijerya’nın iyi bilinen iyimserliğiyle de bağlantılı olabilir.
Nijeryalı-Amerikalı Afam Onyema, “Kültürünüz, çoğu zaman acımasız olan siyasal, sağlıksal ve sosyal koşullara rağmen doğaüstü bir şekilde olumlu olduğunda, iyimserlik sizin hemen hemen her durumda başarıyı beklemenizi sağlar ve size ilham verir.” dedi. Bu iyimser ruh, Nijeryalı ortak isimlerde bile görülebilir: Blessing, Testimony, Mercy, Godspeed ve Goodluck. Nijerya 2011 yılında, üst üste ikinci kez dünyanın en iyimser ülkesi olarak taçlandırıldı.
Nijeryalılar kesinlikle çok çalışmak ve çok oynamak için eğitilmişler. Çoğu zaman aşırı başarılı da olmadıkları için “asla son olmadıkları” gerçeğiyle gurur duyuyorlar.
Sitemizde her hafta Türkiye’den farklı doğal güzellikler, bisiklet, kamp alanları, seyahat, seyahat haberleri ve birçok içerik yayınlıyoruz. Hatta sitemize kayıt olarak yazılarımızdan anında haberdar olabilirsiniz. Görüş ve önerilerinizi sosyal medya hesaplarımızdan bize bildirebilirsiniz.